Volume 2, No 3, Summer 1992

Ismet Özel: "Insan Geç Kalmis Yaratiktir"

Istanbul Mektubu

Bu mektubda Ismet Özel'in 19 Ocak 1992'de Bilim ve Sanat Vakfi'nda Yunus Emre'nin Göçtü kervan kaldik daglar basinda adli ilahisini temel alan sohbetine deginmek istiyorum.

Gençliginden beri amacinin insanlari rahatsiz etmek oldugunu konusmasinin basinda belirten Özel, insanin kendine "mutlu olmak iyi bir sey mi?" diye sormasi gerektigini vurguladi. Saglikli ya da normal sayilmak rahatlik ve mutlulukla paraleldir diyen sair, "saglikli kabul edilen insanlar aslinda dinamizmi terketmis ve dünyada olup bitenler konusunda bir razi olus içine düsmüs insanlardir; ancak hastalik konusunda bir takim kaygilarimiz ve endiselerimiz varsa o zaman insan olmamizla alakali bir duruma daha cok yaklasiriz" diyerek devam etti. Kendisini Türkiye'de Islami hareketin basariya ulasmasi için elinden geleni yapan bir insan olarak tasvir eden Özel, "hayat çizgim beni böyle bir noktaya ulastirdi; halbuki benim aileden gelen, ne kurumsal ne de özel gayretimle dini bir egitimim olmadi, buna ragmen Islami hareketin basariya ulasmasi gibi bir derdim var" dedi. Bunun nedenini söyle izah etti:

"Bu Türkiye'de ve dünyada Islami hareket dedigimiz seyin insani münasebetlerin mihverinde olmasindan dogan bir sey. Islami hareket, dini bir hareket degildir. Bu, bir insanin dünyada bulunusunun izahina iliskin bir harekettir. Islami hareket siyasi, iktisadi, sosyolojik, sosyal bir harekettir dini bir hareket degildir. Çünkü dini yani bizim tartisma yapabilecegimiz yani degildir. Bizim Islami hareketi basariya ulastiriken ayni zamanda dini yanini basariya ulastirmamiz söz konusu degildir. Bunun iki tarafi vardir: Birincisi, müslümanlarin anlayisina göre din tamamlanmistir. Yani biz herhangi bir davranista bulunarak Islami harekete bir anlam katamayiz. Yani Avrupa'daki Protestanlik gibi yapamayiz. Protestanlik yeni bir din kurmustur. Protestanlik dini bir hareket idi. Bizim böyle bir derdimiz yok, ya da olmamasi gerekir. Ikinci tarafi Islamin disinda baska bir sey olamamasindandir. Bunu ideolojik bir abartma ya da gönül oksama olarak anlamamak gerekir. Bizim dini tavirlarimiz, bizi Halkeden'le bizim aramizda cereyan eden çok özel seylerdir. Bazen Islam düsmanlarinin Islam hükümlerinin normal hayata müdahalesinde söyledikleri "bu bir inanç isidir" lafi vardir, bunu o manada söylemiyorum. Onlar "herkes inanci kalbinde tasir, buna karisilmaz" derler. Onlar Islamiyetin tezahür edisinden rahatsizlik duyarak bunu söylüyorlar, ben de birbirimizi haksiz ve yersiz bir sekilde Islam disi bir yapiya zorlama hatasina düsmeyelim diye söylüyorum. Yani dini kisim, insanlarin kendilerini yaratanla iliskileri bakimindan anlasilmasi gereken bir seydir. Bu bakimdan bizim bir hareket olarak birsey yapmamiz söz konusu degildir. Belki bu, tasavvuf egitimi içerisinde hesaba katilabilir."

Özel'in "Günümüzde gençler maalesef ilahiler söyleyecekleri yerde marslar söylüyorlar" diyerek girisini yaptigi, sohbetinin ana konusu olan Yunus Emre'nin ilahisi suydu:

Ah nice bir uyursun uyanmaz misin
Göçtü kervan kaldik daglar basinda
Çagrisir tellallar inanmaz misin
Göçtü kervan kaldik daglar basinda


Emr-i hac göçeli hayli zamandir
Muhammed cümleye dindir imandir
Delilsiz gidilmez yollar yamandir
Göçtü kervan kaldik daglar basinda


Yunus sen bu dünyaya niye geldin
Gece gündüz Hakki zikretsin dilin
Enbiyaya ugramaz ise yolun
Göçtü kervan kaldik daglar basinda

"Benim bu ilahiyi seçisim, genç arkadaslarin belli seylere egilmelerini saglamaya çalisma arzumdandir" diyen Özel ilahinin satirlarini tek tek açti. Üç saati asan konusmasini buraya aktarmam mümkün olmadigindan kendimce önemli buldugum açiklamalari sizlere nakledeyim.

"Çok önemli isaretler veren bir ilahi bu... Ilk fark etmemiz gereken sey yaratilmis bulundugumuzdur. Yaratilmis olmak, basimiza gelen en vahim seydir. Ezelle ebed arasinda bir alanda oldugunu farketmektir, yaratilmis olmak.

"Bu ilahide hayat macerasi bir hac yolculugu gibi tasvir edilmistir. Hac yolculugunda bir kervan konaklamis, bunlar uyuyup kalmislar, uyandiklarinda kervanin göçüp gittigini fark etmisler. Insan olarak yaratilmisligimizi fark etmemiz bu duruma çok denk düsüyor. Biz burada geç kalmis yaratiklar olarak bulunuyoruz. Yaratilmisligimizla geç kalmisligimiz üstüste düsüyor. Bana göre insanin tarifi: 'geç kalmis yaratik'tir. Neye? Her seye... Insanin dogumdan ergenlige kadar zamani dis etkinliklere açik zamanidir. Böylece insanin yargilar verebildigi bir döneme geliyoruz. Karar alacagiz, fakat biz bu kararlari alirken her sey olup bitti. Yani biz hiç bir zaman karari zamaninda veremeyiz. Biz ancak geç karar veririz. Çünkü, birincisi, dogdugumuz zamani hatirlamiyoruz. Ancak doldurma bilgilere sahibiz. Ikincisi farkinda olmadigimiz etkilerle olustuk. Yani bir konuda bir sey yapabilecek ya da söyleyeceksek bu konudaki donanimimiz için çok geç kaldik... Bu ilahideki 'göçtü kervan kaldik daglar basinda' nakarati da bu geç kalmisligimizla alakali.

"Bizim öteden beri yaptigimiz yanlislardan biri (belki de Batililasmadan önce de yapiyorduk) kendi dünyamiza ait degerlerin ne kadar besleyici oldugunu farketmememizdir. Bu ilahi de tek basina bir çok düsünsel meseleyi bünyesinde barindiran bir göstergedir. Bazi toplumlar kendi bünyelerine uygun olarak bazi seyleri üretir... Bütün mesele bunun farkina varilmasidir."

"Neden inanilir, neden inanilmaz? Yani bazilarinda ezan sesine karsi bazi seyler uyanir, bazilarinda uyanmaz? Bizim ezana karsi duydugumuz tepki yalnizken baska toplu iken farklidir. Esas olan yalnizkendir. Dünyada insanlarin gerek uyanmalari ve gerek dogru tavirlar takinmalari için yeterli isaret vardir. Uyanmak için gerekli isaretlerin bulundugunu anlamak için de mutsuz, rahatsiz, anormal olmak lazim."

"Bunu Islam tarihi içinde tabiin ve tabiin devri geçti diye algilayabilirsiniz fakat daha derin bir bakisla insanin geç kalmisligi olarak da algilayabilirsiniz... Kainatin yaratililisinda Adem(AS) yaratilirken Hz. Muhammed(SAV)'in hakikati de yaratilmistir. Biz siradan insanlar olarak geç yaratildik. Bu bakimdan geç kalmisiz."

"Bu misranin sofu müslümani rahatsiz etmesi lazimdir. Muhammed'in (SAV) kendisi din midir? Bunun manasi: Kelime-i tevhid iki kisimdan olusur: La ilahe IllAllah ve Muhammeden ResullAllah. Bunun tevhid, birleme oldugunu söylüyoruz. Bunun bir kismi hakikati ifade etmiyor, ancak bütünü tek bir hakikati ifade ediyor. Daha net söylersek 'La ilahe illAllah' nedir bunun ispati? 'Muhammeden ResulAllah.' Peki bunlar ne demek? 'La ilahe IllAllah' ancak 'Muhammeden ResulAllah' ile manali sözdür. Çünkü hersey uyum halindedir. Hilkat vukuu bulduktan sonra herhangi bir gedik, açik, bosluk uyumsuzluk yoktur. Allah'in yarattiginda bir eksiklik, kiriklik, uyumsuzluk yoktur. Bunun ilaci da ResulAllah'in (SAV) dünyada bulunmasidir. Dogumundan ölümüne kadar bize insan olusun anlami konusunda bir takim isaretler birakmis olmasidir. Yani 'La ilahe IllAllah' eger manali ise 'Muhammeden ResulAllah' oldugu içindir. Yoksa öbürü zaten mantik kullanmaya gerektirmeyecek kadar bedihi bir seydir. Zihnen en yüce hakikat 'La ilahe IllAllah' ise bu 'Muhammmeden ResulAllah' ile anlam kazanir."

"Buradan da düz mana çikarirsak yollar tehlikeli, delilsiz gidilmez manasini çikartabiliriz... Insanin delice isleri deli olmaksizin yapabilmesi gereklidir. Bunun için bir deliye ihtiyaç vardir. Insan iki kisi olarak bir seyler yapabilir. Yani dogru bir adim atabilmesi için iki kisi olma mecburiyeti vardir. Iki kisi olmadan da yasayabiliyoruz. Kültür içinde yasiyoruz. Insanlar nesneler olarak belirli fonksiyon icra ediyorlar. Birer kisi olarak eger müslümansak Rabbimizle aramizda bir ontolojik [varlik] güvenlik alanina sahibizdir. Ama bu hakikatin tecellisi ve tezahürü için yeterli sey degildir. Hatta tam tersine bunlar hakikatin ortaya çikmamasi için isleyen mekanizmalardir. Kaybolmak iki türlüdür. Ilahimiz de bununla alakali: Birincisi, gidecegi yeri bilmemek; ikincisi, kaybolusun içinde yeralmaktir. Kaybolustan kurtulmak için iki kisi olmak zaruriyeti vardir. Ashab ile ResulAllah (SAV)'in münasebeti hep ikili münasebetlerdir. Ortada bir çete yoktur. O herbiri ile ikili münasebet içindedir. Biz de dogru adim atmak istiyorsak en azindan iki kisi olmak zorundayiz."

"Insan olarak nasil bir vehamet karsisindayiz, bu dünyayaya gelmenin ne pahasina oldugunu biliyor musun? Kulluk için. Ama bu sade sey kolay kaldirilir bir yük degil, çünkü insan olmanin agir sorumlulugunu üstlenmemiz gerekiyor."

"On Emir'den birisi 'Allah'in adini sik sik anmayacaksin'dir. Bizim kültürde ise sikça zikretmek vardir. Ihlasla Allah'i zikretmekte yaratilis anina rücu ve bir tazeleme vardir. ResulAllah'in (SAV) hayatindan bir kesit vereyim: Yagmur yagmaya baslayinca ResulAllah (SAV) basini açmis, neden böyle yaptin denildiginde, onun Allah ile ahdi daha taze buyurmus. Zikir böyle bir sey. Dünyanin insana agir gelen yükü karsisinda güç toplama."

"Düz anlarsak: Nebilerin yoluna girmemissen yaptiklarin bosunadir. Hüsrandasindir."

Insa'Allah gelecek sayida görüsmek üzere...