Bir başkanlık sistemi önerisi

Burada önerilen sistemde egemenliğin tüm boyutlarının herhangi bir zümre ile paylaşılmadan halkın iradesine dayandırılması esas alınmıştır. Yasama ve Yürütme için bu düzenli serbest seçimler aracılığı ile, yargı için ise seçimle halktan yetki almış Meclis ve Başkan aracılığıyla atamalarla sağlanmıştır.

Türkiye Milletvekilliği mekanizması ve barajların kaldırılması ile TBMM’de en geniş temsiliyet sağlanmıştır. Başkanlık sistemi ile parçalı bir parlamentodan kaynaklanabilecek yürütmenin kitlenmesinin önüne geçilmiştir. Başkanın atamalarda Türkiye Milletvekillerinden onay almak zorunda olması hemen herzaman Başkanı çok partili bir uzlaşı aramaya itecek bir mekanizmadır.

Önerideki görev süreleri, onama çoğunlukları için değişik değerler de düşünülebilir, bu metindeki değerler örnek (“placeholder“) olarak görülmelidir. Sürelerde organlardaki görev değişikliklerinin aynı anda olmaması gözetilmiştir.

Yasama:

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 550 milletvekilinden oluşur. Yasa yapma yetkisi sadece TBMM’ye aittir.

501 milletvekili nüfuslarına göre illere dağıtılmıştır. 49 milletvekili ise Türkiye milletvekilidirler (TMV), seçime katılan partilerin ülke genelinde aldıkları oylara göre partiler arasında dağılırlar. TBMM seçimlerinde yerel veya ülke genelinde baraj uygulanmaz. Türkiye Milletvekillerinin dağılımı en düşük oy alan siyasi partilerden başlar; %2 oy alan bir parti bir tane Türkiye milletvekili çıkarır. Yasalar TBMM’nin 550 üyesinin katılımı ile yapılır, il milletvekilleri ve Türkiye milletvekilleri TBMM çalışmalarına katılımda farksızdırlar: komisyonlar vs. TBMM”deki siyasi parti gruplarına göre oluşturulur, kanun teklifleri sunmakta ve oylamakta tüm milletvekilleri aynı haklara sahiptirler. Ancak, Türkiye milletvekilerinden oluşan 49 kişilik heyet yürütmenin yaptığı bazı atamaların onay merciidir ve onay kararları çoğunluk ile alınır.

Türkiye Milletvekillerinin sayılarının il veya seçim bölgesi sayısı ile ilişkisi yoktur. Zaten Türkiye gibi iç göçün halen yüksek olduğu bir ülkede çoğu il sınırları idari kolaylık için devlet tarafından belirlendiği için siyasi/toplumsal karşılığı olması gerekmez.

Milletvekili seçimleri 4 senede bir sonbahar aylarında (Eylül, Ekim, Kasım) yapılır. TBMM seçim senesini değiştiremez, sadece özel durumlara istinaden sonbaharın hangi ayında yapılacağına dair düzenleme yapabilir.

 Yürütme:

Ülke genelinde yapılan seçimde oyların yarısından fazlasını kişi başkan olur, bunun için gerekirse son aşamaya en çok oy alan iki adayın katıldığı iki aşamalı seçim yapılır. Başkanın bir siyasi parti üyesi olmasında sakınca yoktur.

Başkan, bakanlar kurulunu atar. Bakanlar aynı zamanda milletvekili olamazlar. Eğer bir bakanlığın ayrı bütçesi var ise, o bakan başkan tarafından aday gösterildikten sonra Türkiye milletvekillerinden oluşan 49 kişilik heyetin çoğunluğunun onayı ile göreve başlayabilir. TBMM’nin tatiline rastlayan zamanlarda yapılan atamalarda bakan TBMM Türkiye milletvekilleri heyeti toplanana kadar geçici olarak görevine başlar.

Kendilerine ait ayrı bütçeleri olmayan bakanlar ise başkanın ataması ile göreve başlarlar.

Başkan her sene bütçe taslağını hazırlar ve TBMM’nin onayına sunar.

Başkanlık seçimleri 5 senede bir sonbahar aylarında (Eylül, Ekim, Kasım) yapılır. TBMM seçim senesini değiştiremez, sadece özel durumlara istinaden sonbaharın hangi ayında yapılacağına dair düzenleme yapabilir.

Yargı:

Anayasa Mahkemesi (AYM) üyeleri Başkan tarafından aday gösterilir, Türkiye milletvekilleri tarafından onaylanır. AYM üyelerinin görev süreleri 65 yaşında veya istifa ile sona erer. Yargıtay Başsavcısının dava açması durumunda TMV heyeti tarafından yapılacak bir yargılama ile AYM üyesinin görevine TVM heyetinin nitelikli çoğunluğunun onayı ile son verilir.

Hakimler ve savcılar birbirlerinden tamamen farklı kurumsal yapılar halinde organize olurlar.

Hakimler Yüksek Kurulu (HYK) 9 üyeden oluşur. 5 üye Başkan tarafından 1. sınıf hakimler ve/veya hukuk fakületeleri profesörleri arasından aday gösterilir ve TMV heyeti tarafından onaylanır. 4 üye ise tüm hakimlerin katıldığı oylama ile 1. sınıf hakimler arasından seçilirler. HYK üyeleri 4 seneliğine veya 65 yaşını doldurana kadar görev yaparlar. HYK, hakimlerin terfi ve tayinlerini düzenler, hakimlik meslek kıstaslarını belirler, mesleğe alma ve atma yöntemlerini belirler ve uygular. Performans kriterleri arasına hakim kararlarının üst mahkemelerce (AIHM dahil) onanma oranını mutlaka dahil eder.

Yargıtay Başkanını HYK adli yargı mensubu 1. sınıf hakimler arasından nitelikli çoğunlukla aday gösterir ve TMV heyetinin onayına sunar. Yargıtay Başkanı 6 seneliğine veya 65 yaşını doldurana kadar görev yaparlar.

Danıştay Başkanını HYK idari yargı mensubu 1. sınıf hakimler arasından nitelikli çoğunlukla aday gösterir ve TMV heyetinin onayına sunar. Danıştay Başkanı 6 seneliğine veya 65 yaşını doldurana kadar görev yaparlar.

Hakimlerin statüsü devlet memurlarından ayrı bir yasayla düzenlenir.

Savcılar Yüksek Kurulu (SYK) Adalet Bakanı ve 8 üyeden oluşur. Adalet Bakanı SYK’nın başkanıdır. Adalet Bakanı haricindeki SYK üyeleri 4 seneliğine veya 65 yaşını doldurana kadar görev yaparlar. SYK savcıların terfi ve tayinlerini düzenler, meslek kıstaslarını belirler, mesleğe alma ve atma yöntemlerini belirler ve uygular. Performans kriterleri arasında açtıkları davaların kesin hükümlerinin (AİHM süreci dahil) lehte sonuçlanma oranını mutlaka dahil eder.

Yargıtay Başsavcısını SYK 1. sınıf başsavcılar arasından salt çoğunlukla aday gösterir ve TMV heyetinin onayına sunar.

Sayıştay:

Sayıştay Başkanı Başkan tarafından aday gösterilir ve TVM heyeti tarafından onaylanır. Sayıştay Başkanı 12 seneliğine veya 65 yaşını doldurana kadar görev yapar.

This entry was posted in Siyaset. Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *


*